Cách đây gần 10 năm, những lo ngại về khả năng túi khí Takata bị lỗi có thể phát nổ trong một vụ tai nạn, đã nổ ra cuộc khủng hoảng về an toàn lan rộng và phức tạp nhất trong lịch sử của ngành công nghiệp ôtô toàn cầu. Các hãng triệu hồi đồng loạt sau nhiều vụ tai nạn chết người. Takata cuối cùng phá sản, bán mình cho đối thủ.
Khoảng 100 triệu xe lắp túi khí Takata đã được triệu hồi trên toàn thế giới. Nhưng Ruy Drisaldi, 42 tuổi đến từ Buenos Aires, Argentina, lại chưa bao giờ biết về những rủi ro đó, cho đến tháng 12 năm ngoái, khi túi khí chiếc CR-V cũ của vợ anh phát nổ sau khi một ôtô khác đâm phải, ngay gần nơi họ sinh sống tại thành phố Merida, đông nam Mexico, làm cô tử vong.
Drisaldi và vợ anh, Janett Perez, một công dân Mỹ, đều không nhận được một cảnh báo nào về việc triệu hồi này, anh nói: “Ai đó cần phải chịu trách nhiệm, khi bạn mua một chiếc xe có túi khí và cho rằng mình được bảo vệ. Bây giờ tôi nhận ra rằng tất cả những năm chúng tôi có chiếc xe đó, chúng tôi đã lái xe với một khẩu súng chĩa vào đầu của mình”.
Dù những cuộc triệu hồi túi khí Takata ngày càng mờ nhạt trong mắt người dùng ở hầu hết mọi nơi, nhưng câu chuyện của Drisaldi là một lời nhắc nhở rằng các bộ phận bị lỗi của túi khí Takata tiếp tục khiến người lái gặp rủi ro.
Túi khí Takata được lắp trên một mẫu xe. Ảnh: Reuters/Joe Skipper
Tính đến đầu tháng 7, hơn 14 triệu xe bị ảnh hưởng vẫn chưa được xử lý chỉ tính riêng ở Mỹ, ngoài ra còn một con số không xác định khác chưa được xử lý và thống kê. Điều đó có nghĩa là hàng triệu chủ sở hữu xe hơi như Drisaldi, đặc biệt là ở các quốc gia có quy định bảo vệ người tiêu dùng thấp, có thể không biết rằng chất nổ được sử dụng trong túi khí trên ôtô của họ có thể bị biến chất do nhiệt và độ ẩm, biến xe của họ thành những chiếc xe có nguy cơ phát nổ.
Ít nhất 37 trường hợp tử vong và 450 trường hợp bị thương trên toàn thế giới đã được báo cáo cho các cơ quan quản lý an toàn ôtô của Mỹ. Trong số các trường hợp tử vong, có 19 người ở Mỹ, trong khi những người khác được báo cáo từ khắp nơi trên thế giới, bao gồm cả ở Guiana thuộc Pháp, Nigeria, Brazil, Australia và Trung Quốc.
Cái chết của Perez, gây ra bởi một mảnh kim loại làm rách túi và găm vào cổ cô, đã thêm Mexico vào danh sách có người tử vong do lỗi túi khí Takata. Ngày hôm sau, một người bạn đến từ Argentina đã gửi cho Drisaldi một đoạn tin tức về bê bối mà Takata gặp phải những năm trước. Honda sau đó đã xác nhận rằng túi khí bên người lái trong chiếc SUV của Perez đã phát nổ.
Vụ việc ở Mexico minh họa cách thức triệu hồi an toàn ôtô, ngay cả đối với những khiếm khuyết chết người, có thể bị bỏ qua ở những nơi trên thế giới có chế độ quản lý yếu kém. Tại Mỹ, cơ quan quản lý an toàn giao thông đã thực hiện các bước chưa từng có để không chỉ giám sát mà còn điều phối chiến dịch của ngành nhằm thay thế hàng chục triệu túi khí loại này.
Một giám sát độc lập cũng thúc đẩy các công ty áp dụng các kỹ thuật tiếp cận hiệu quả hơn ngoài những gì luật pháp yêu cầu. Không có gì tương tự đang diễn ra ở Mexico, nơi các công ty cho biết thậm chí không có một hệ thống đăng ký nào để họ có thể xác định chủ sở hữu của những chiếc xe đã qua sử dụng.
Sean Kane, chủ tịch của Safety Research and Strategies một nhà tư vấn và tổ chức vận động an toàn tại Mỹ cho biết: “Trong khi hệ thống triệu hồi của Mỹ có sai sót, ở các quốc gia khác, chúng tôi thấy các hệ thống hầu như không tồn tại”.
Trường hợp tử vong của một tài xế, trên mẫu Honda Accord trong tháng 4, là trường hợp mới nhất liên quan đến Takata ở Mỹ. Kể từ đó, Honda cho biết họ đã thực hiện hơn 100 nỗ lực để liên lạc với các chủ sở hữu của những chiếc xe đó đặc biệt thông qua các cuộc gọi, email, gửi thư. Nhưng ở Mexico, các công ty chủ yếu sử dụng các chiến dịch tiếp cận rộng rãi thông qua các quảng cáo được đặt trên báo và thông báo trên các trang web.
Merida, nơi Perez bị giết, nổi tiếng về nhiệt độ và độ ẩm. Đó là những yếu tố mà các nhà điều tra cho biết khiến amoni nitrat của túi khí trở nên không ổn định và dễ bị bắt lửa với lực quá lớn trong một vụ tai nạn, làm vỡ ống bơm kim loại. Theo báo cáo cục an toàn giao thông Mỹ, nhiều thiết bị bơm hơi có khả năng gây chết người được sản xuất tại nhà máy của Takata ở Monclova, Mexico và được tiếp xúc với điều kiện độ ẩm không kiểm soát được.
Frank Melton, một luật sư của gia đình Perez, nói rằng cái chết của cô “có thể được ngăn chặn nếu các nỗ lực triệu hồi giống như ở Mỹ được thực hiện ở Mexico”. Perez sinh ra ở Los Angeles, và vì cô có quốc tịch Mỹ, gia đình cô đã có thể nộp đơn khiến nạn lên quỹ nạn nhân Takata ở Mỹ.
Honda đã sửa chữa khoảng 72% số xe bị ảnh hưởng ở Mexico, so với 89% ở Mỹ. Điều đó có nghĩa là hãng vẫn chưa sửa chữa gần 114.000 xe ở Mexico. Tỷ lệ đó là 41% của Toyota, tức gần 144.000 chủ xe có thể đang lái xe mà không biết về các túi khí có khả năng gây chết người. General Motors cho biết họ chỉ sửa chữa 36% số xe có túi Takata bị triệu hồi ở Mexico, khiến 213.000 xe như vậy có thể gặp vấn đề vẫn đang được lưu hành.
Nissan và Mitsubishi từ chối chia sẻ thông tin về những chiếc xe đã được sửa chữa nhưng cho biết họ đang nỗ lực để tiếp cận khách hàng. Ford và Toyota đã không có bình luận nào về vấn đề này.
Honda bảo vệ nỗ lực tiếp cận của mình ở Mexico, nói rằng họ đang cố gắng nâng cao nhận thức và truy tìm chủ sở hữu của những chiếc xe bị triệu hồi. Phát ngôn viên Fernando Maqueo cho biết: “Chúng tôi chủ động làm mọi thứ trong khả năng của mình để tìm chủ sở hữu của những chiếc xe đã bị triệu hồi”.
Chris Martin, giám đốc truyền thông pháp lý của Honda ở Mỹ, cho biết khi ôtô sang tay chủ sở hữu thứ hai, thứ ba và thậm chí thứ tư, các nhà sản xuất ôtô sẽ khó xác định danh tính của họ hơn.
Các nhà sản xuất ôtô ở Mỹ được yêu cầu phải thông báo cho người lái xe về việc triệu hồi bằng cách sử dụng thông báo qua thư và dựa vào hệ thống đăng ký xe của tiểu bang để biết địa chỉ. Đối với các đợt triệu hồi của Takata, hầu hết các nhà sản xuất ôtô đã sử dụng nhiều nguồn thông tin tài xế được cập nhật thường xuyên hơn so với hệ thống nhà nước, chẳng hạn như qua công ty bảo hiểm và dữ liệu cửa hàng sửa chữa, họ cũng đã sử dụng e-mail, bưu thiếp, thư chứng nhận và các quảng cáo trên mạng xã hội.
Martin cho biết: “Chúng tôi đã đi đến những phạm vi thực sự chưa từng có ở Mỹ để sửa chữa những điều này, sử dụng nhiều cơ chế tiếp cận khác nhau, bao gồm cả việc gõ cửa từng nhà”. Maqueo nói, ở Mexico không có cơ quan giám sát nào tương đương.
Cơ quan bảo vệ người tiêu dùng của Mexico, Profeco, đã chỉ cho Bloomberg News cảnh báo triệu hồi trên trang web của họ và không trả lời các câu hỏi bổ sung về sự chênh lệch giữa nỗ lực tiếp cận chủ sở hữu ôtô ở đó và ở Mỹ.
Honda cho biết cái chết của Perez là trường hợp duy nhất liên quan đến túi khí Takata bị lỗi ở Mexico. Các chuyên gia cho biết không có cơ sở dữ liệu toàn cầu hoặc quy trình điều tra nào được các cơ quan chức năng sử dụng để biết liệu điều đó có đúng hay không.
Alejandro Furas, người đứng đầu chương trình đánh giá xe mới cho Châu Mỹ Latinh và Caribe, cho biết: “Các trường hợp chỉ liên quan đến những thất bại này khi các công ty thừa nhận vấn đề. Tổ chức phi lợi nhuận đã vận động các chính phủ trong khu vực nâng cấp các quy tắc an toàn. Thật đáng tiếc, chúng tôi không kiểm soát được việc này”.
Martin đại diện của Honda thừa nhận rằng những ca tử vong khác liên quan đến Takata có thể đã không được báo cáo ở những nơi khác trên thế giới, nơi vấn đề không được biết đến nhiều hoặc thiếu cơ sở hạ tầng quy định và an toàn tương tự như ở Mỹ.
Kevin Fitzgerald, một cựu kỹ sư chế tạo chất đẩy nổ của Takata, người đã từ chức vào năm 2014 và hợp tác với cuộc điều tra của chính phủ Mỹ về nhà cung cấp, nói rằng ông hoài nghi về thông tin chỉ có một thương tích và một ca tử vong ở Mexico.
Furas nói rằng Mexico và toàn bộ châu Mỹ Latinh, cần các chính phủ giải quyết những vấn đề này bằng cách thiết lập hệ thống chứng nhận phương tiện. Nhưng đó không phải là nhiệm vụ dễ dàng. Ông nói: “Sự thật là các chính phủ Mỹ Latinh không thích những loại quy định này”.
Ánh Dương (theo Bloomberg)
Người xem: 1